Istanbul (Κωνσταντινούπολη)

Istanbul (Κωνσταντινούπολη): Μια πόλη εντελώς διαφορετική από τις υπόλοιπες της χώρας. Αν και δεν είναι η τουρκική πρωτεύουσα, η αίγλη, η φήμη και η επισκεψιμότητά της από τους τουρίστες ξεπερνά κατά πολύ εκείνη της Ankara. Οι περισσότεροι Τούρκοι έρχονται προκειμένου να δουλέψουν και να ζήσουν στην πόλη. Φιλοξενεί γύρω στα 20 εκατομμύρια μόνιμους κατοίκους. Αποτελεί τη δημοφιλέστερη πόλη του εσωτερικού τουρισμού της Τουρκίας. Δεν είναι λίγα τα νιόπαντρα ζευγάρια που την επιλέγουν ως προορισμό του μήνα του μέλιτος!

 

Εύκολα γίνεται αντιληπτό πως αποτελεί το αγαπημένο μέρος του τουρκικής κοινωνικής «αφρόκρεμας». Η παρουσία των καλύτερων και ακριβότερων αυτοκινήτων μαρτυρούν το αυτό γεγονός. Η πόλη επιδιώκει –και ίσως το έχει καταφέρει- να αποτελεί τη βιτρίνα της Τουρκίας στο δυτικό κόσμο. Αν δεν έχει ταξιδέψει κάποιος στην ενδοχώρα της Τουρκίας, του είναι αδύνατο να αντιληφθεί τη διαφορά στην κουλτούρα, στη συμπεριφορά, στον τρόπο ζωής. Φτάνοντας –κιόλας- με το πλοίο μπορείς να διακρίνεις την αντίθεση: από την μια τα επιβλητικά Τζαμιά (Μπλε Τζαμί, Ayasofya) και το παλάτι Topkapi και από την άλλη οι πανύψηλοι ουρανοξύστες, που θυμίζουν Νέα Υόρκη! Ένα «πάντρεμα» ανατολικού και δυτικού τρόπου ζωής.

 

Αυτή η κατάσταση την κάνει την ακριβότερη πόλη της χώρας. Οι τιμές της διαμονής, του φαγητού, της μετακίνησης είναι τσιμπημένες. Τα σημαντικότερα αξιοθέατα -Ayasofya, Topkapi, Kapalicarsi, Μπλε Τζαμί, βρίσκονται στην περιοχή Sultanahmet. Αποτελεί την πιο διάσημη περιοχή για τους ξένους επισκέπτες. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει η πληθώρα καταλυμάτων. Οι τιμές τους –δεν είναι φθηνά- πολλές φορές δεν ανταποκρίνονται στην ποιότητα και τις υπηρεσίες τους, κυρίως στα φθηνότερα καταλύματα. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η στάθμευση.

 

Πριν πω οτιδήποτε άλλο –αναφορικά με την επίσκεψή μας στα αξιοθέατα- θα ήθελα να αναφερθώ στη συνάντησή μας με τους Τούρκους μοτοσικλετιστές της ΕΜΟΚ (Enduro MΟtosiklet Kulubu), της πιο δραστήριας μοτοσικλετιστικής λέσχης της Τουρκίας, που εδρεύει στην Istanbul.

 

Η πρώτη επαφή μαζί τους υπήρξε με αφορμή το ταξίδι του Άρη και της Άντας -πριν 3 χρόνια- όταν προέκυψε πρόβλημα με την μοτοσικλέτα τους. Απευθύνθηκαν στα παιδιά της ΕΜΟΚ και εκείνοι τους εξυπηρέτησαν με μεγάλη εγκαρδιότητα. Από τότε λοιπόν ξεκίνησε μια διαδικτυακή επικοινωνία που συνεχίστηκε μέχρι σήμερα. Θεωρήσαμε λοιπόν πως με την ευκαιρία της επίσκεψής μας στην Istanbul, θα ήταν όμορφο να τους γνωρίσουμε από κοντά.

 

Η συνάντηση κανονίστηκε μετά την επικοινωνία μας με τον Hakan Erman, μέλος της ΕΜΟΚ. Κατά τις 7.00μ.μ. της Πέμπτης συναντηθήκαμε μπροστά στην Ayasofya. Ξεκινήσαμε με προορισμό την έδρα της λέσχης που βρισκόταν στη βόρεια περιοχή της πόλης. Σταθήκαμε τυχεροί καθώς οι μέρες παραμονής μας στην πόλη, συνέπιπταν με τη συνάντηση των μελών στο στέκι τους!

 

Αφού διανύσαμε 20χλμ. μέσα στην «τρελή» κίνηση της πόλης φτάσαμε στην ΕΜΟΚ. Ένας λιτός, αλλά πολύ λειτουργικός χώρος. Ήταν μαζεμένα πάνω από 20 άτομα. Μας υποδέχτηκαν με εγκαρδιότητα, μας κέρασαν αναψυκτικά και μπακλαβάδες. Όλοι τους πολύ ευγενικοί και φιλικοί. Κάποιοι γνώριζαν αγγλικά και είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί τους. Ο Orhan, ο Mensur, ο Kubilay ήταν μερικοί από τους νέους μας φίλους –δυστυχώς δεν θυμάμαι τα ονόματα των υπολοίπων- με τους οποίους συζητήσαμε για το ταξίδι μας αλλά και τα ταξίδια τους, ανταλλάσσοντας εμπειρίες. Κάποιων οι πρόγονοι είχαν μεγαλώσει στην Ελλάδα. Μας χάρισαν καπέλα με το λογότυπο της λέσχης τους και αυτοκόλλητα, ενώ μας προμήθευσαν με οδικούς χάρτες της Τουρκίας. Τους ευχαριστούμε πολύ!!!

 

Η ώρα περνούσε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, λόγω της όμορφης παρέας και της κουβέντας. Μείναμε με τους τελευταίους για να κλείσουμε τη λέσχη. Ο Hakan μαζί με τον Sahin -και την κοπέλα του- και έναν άλλο νεαρό με ένα Yamaha ανέλαβαν να μας γυρίσουν στο Sultanahmet. Η κίνηση ήταν σαφώς λιγότερη. Έτσι μπορέσαμε να απολαύσουμε την οδήγηση στην όμορφα φωτισμένη πόλη. Έξω από την Αγιά Σοφία, καθίσαμε όλοι μαζί να πιούμε ένα καφεδάκι. Το θεώρησαν ως ευκαιρία, καθώς δεν κατέβαιναν συχνά στην περιοχή. Για εμάς ήταν ό,τι καλύτερο για να περάσουμε ευχάριστα το βράδυ μας. Φεύγοντας, την ώρα που αποχαιρετιστήκαμε, δώσαμε αμοιβαίες υποσχέσεις πως θα ξαναβρισκόμασταν σε Ελλάδα ή Τουρκία ή κάπου αλλού… ποιος ξέρει;;; Να είναι καλά και τους ευχαριστούμε για όλα όσα έκαναν για εμάς!

 

Τα αξιοθέατα ήταν πολλά. Εμείς επισκεφτήκαμε αυτά που βρίσκονταν στην περιοχή του Sultanahmet… και εκεί τα βασικότερα! Γρήγορα αντιληφθήκαμε πως χρειάζεσαι πάνω από μια εβδομάδα και –ίσως- περισσότερες από μια επισκέψεις στην Istanbul προκειμένου να πάρεις μια καλή γεύση της πόλης…

 

AYASOFYA (Εκκλησία Αγίας Σοφίας): Το πιο διάσημο και πολυδιαφημισμένο αξιοθέατο της πόλης. Όλοι το γνωρίζουν ακόμα και όσοι δεν το έχουν επισκεφτεί. Στις μέρες μας έχει μετατραπεί σε μουσείο (χάρη στον Ατατούρκ Κεμάλ). Η τιμή του εισιτηρίου 20YTL/άτομο (!) και κάθε χρόνου αυξάνεται! Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά για τη μοναδική αρχιτεκτονική και τα εκπληκτικά ψηφιδωτά. Η ιστορία της είναι μεγάλη. Όπως και να είναι, ακόμα και να μην έχεις διαβάσει τίποτα σχετικά με αυτά, θα εντυπωσιαστείς με την επιβλητικότητά της. Και μόνο το μέγεθός της προκαλεί δέος! Κάποιοι λένε πως μπορεί να συγκριθεί μόνο με το Βατικανό, που κατασκευάστηκε όμως 1000 χρόνια μετά! Μόνο και μόνο από αυτή την λεπτομέρεια μπορεί κάποιος να καταλάβει τη μεγαλοπρέπεια του αρχιτεκτονικού αυτού «θαύματος».
Στο εσωτερικό της όσα ψηφιδωτά έχουν απομείνει αρκούν για να δείξουν την αξία και την αίγλη της. Σε αυτά υπάρχουν ελληνικές γραφές. Απεικονίζουν το Χριστό, την Παναγία, άλλους Αγίους καθώς επίσης βυζαντινούς βασιλιάδες και βασίλισσες. Οι επισκέπτες είναι πάρα πολλοί. Κάποιες στιγμές πιθανότατα να αισθανθείς δυσφορία καθώς χάνεται η μαγεία που εκπέμπει ο χώρος.

 

ΜΠΛΕ ΤΖΑΜΙ: Είναι χτισμένο ακριβώς απέναντι από την Αγία Σοφία. Σκοπός της ανέγερσής του ήταν να κατασκευαστεί κάτι λαμπρότερο και μεγαλοπρεπέστερο. Κατά τους ειδικούς, αυτός ο στόχος δεν επιτευχθεί! Παρόλα αυτά – τουλάχιστον εξωτερικά- είναι εντυπωσιακό! Το απόγευμα –όταν δεν έχει συννεφιά- το θέαμα είναι μοναδικό καθώς τα χρώματα του σούρουπου συνθέτουν ένα συναρπαστικό αποτέλεσμα. Το βράδυ ο φωτισμός και η θέση του το προκαλούν μεγάλη εντύπωση. Το πάρκο που βρίσκεται ανάμεσα στο Μπλε Τζαμί και την Αγιά Σοφία αποτελεί ένα εκπληκτικό χώρο για την απογευματινή και βραδινή βόλτα, προσφέροντας στιγμές χαλάρωσης.

 

TOPKAPI (Παλάτι Σουλτάνου): Κατά πολλούς το Παλάτι αποτελεί το στολίδι της πόλης. Περιστοιχισμένο από καλοδιατηρημένα τείχη, μέσα σε ένα καταπράσινο πάρκο, με θέα τα Στενά του Βοσπόρου, είναι ένα μέρος που δέχεται την πλειοψηφία των επισκεπτών, ξένων και ντόπιων. Φιλοξενεί πολύτιμα κειμήλια από χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους. Για το λόγο αυτόν τα μέτρα ασφαλείας είναι «δρακόντεια».
Εξαιτίας του μεγέθους του χρειάζεσαι χρόνο αλλά και υπομονή –κυρίως στο τμήμα με τα πολύτιμα κειμήλια- για να το επισκεφτείς. Χωρίζεται σε 4 τμήματα, εκ των οποίων τα 3 απαιτούν εισιτήριο και μάλιστα 2 εισιτήρια (35YTL/άτομο συνολικά). Η τιμή είναι σχετικά υψηλή και κάθε χρόνο αυξάνεται! Τα επισκέψιμα τμήματα αλλάζουν, λόγω των έργων συντήρησης που πραγματοποιούνται κατά καιρούς. Για αυτό οποιοσδήποτε οδηγός μπορεί να αποδειχθεί «άχρηστος».

 

Κάνοντας μια γενική περιγραφή του χώρου θα μπορούσα να αναφέρω τα εξής: Το 1ο τμήμα είναι ανοιχτό σε όλους, όπως συνέβαινε και στην εποχή του Σουλτάνου. Στο 2ο τμήμα –που άλλοτε είχαν πρόσβαση μόνο οι αξιωματούχοι μόνο για θέματα της Αυτοκρατορίας- χρειάζεσαι εισιτήριο (το ίδιο χρησιμοποιείς για το 3ο και 4ο τμήμα). Το 3ο τμήμα διέμενε η οικογένεια του Σουλτάνου, ενώ το 4ο φιλοξενούσε τα ιδιαίτερα διαμερίσματά του. Επιπλέον εισιτήριο χρειαστήκαμε για να επισκεφτούμε το Harem (=χαρέμι) στο οποίο έμεναν οι γυναίκες, τα παιδιά, η μητέρα και οι ευνούχοι του Σουλτάνου.

 

Οι εξωτερικοί χώροι του Παλατιού είναι εντυπωσιακοί όπως και τα κτήρια. Πολύχρωμα λουλούδια, δέντρα και πλακόστρωτα μονοπάτια πλαισιώνουν τον περιβάλλοντα χώρο. Στο 3ο τμήμα βρίσκονται τα πολύτιμα κειμήλια από χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους. Αποτελούν λάφυρα και δώρα προερχόμενα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους βασιλείς από όλον τον -τότε γνωστό- κόσμο. Η πλειοψηφία των επισκεπτών συνωστίζεται σε αυτές τις αίθουσες. Το αποτέλεσμα είναι –λόγω της πολυκοσμίας- να τα βλέπεις όλα βιαστικά, χωρίς ουσιαστικά να σου μένει κάτι… Οι φωτογραφίες και το βίντεο δεν επιτρέπονται!

 

Το χειρότερο όμως σημείο της επίσκεψής μας ήταν οι αίθουσες που φιλοξενούσαν κάποια από τα «προσωπικά» αντικείμενα του Μωάμεθ. Ο συνωστισμός, τα σπρωξίματα, τα κλάματα, οι προσευχές και η ζέστη –σε σημείο λιποθυμίας- δημιουργούσαν ένα κλίμα δυσφορίας. Οι φωτογραφίες απαγορεύονταν αυστηρώς και δεν ήταν λίγες οι φορές που δημιουργήθηκαν –με κάποιους επισκέπτες- παρεξηγήσεις και την παρέμβαση της ασφάλειας του Παλατιού… Κάποια στιγμή εκνευρίστηκα τόσο που έφυγα από το χώρο, χωρίς να δω όλα τα εκθέματα… 

 

Εντυπωσιακά ήταν τα «ιδιαίτερα» διαμερίσματα (4ο τμήμα) του Σουλτάνου, στα οποία είχε πρόσβαση μόνο αυτός. Κάθε σουλτάνος έχτιζε το προσωπικό του «περίπτερο», προσπαθώντας να το κάνει λαμπρότερο από τα προηγούμενα. Αυτό το τμήμα του Παλατιού παρέχει εντυπωσιακή θέα του Βοσπόρου. Το Παλάτι διαθέτει αίθουσες στις οποίες υπάρχουν εκθέσεις πινάκων με τα πορτρέτα των Σουλτάνων, συλλογές με πορσελάνες από την Κίνα, άμαξες, όπλα, ενδύματα και μακέτες του Topkapi. Όλα είναι εντυπωσιακά! Χρειάζεται χρόνος για να τα απολαύσεις με την ησυχία σου...

 

UZUNCARSI – KAPALICARSI (Σκεπαστή Αγορά): Η σκεπαστή αγορά της Istanbul αποτελεί το «καμάρι» της πόλης. Βρίσκεται στην περιοχή Eminonu, σε μια περιοχή του Κερατίου κόλπου που παλιά ήταν λιμάνι και ναυπηγείο. Τον 20ο αιώνα μεταφέρθηκε η κεντρική αγορά της πόλης στο πλαίσιο εξωραϊσμού της περιοχής. Σήμερα έχει μετατραπεί σε μια χαοτική περιοχή με πάρα πολλά μαγαζιά –νόμιμα ή παράνομα.

 

Το Kapalicarsi αποτελεί ένα μέρος που επισκέπτονται –σχεδόν όλοι- οι Έλληνες επισκέπτες. Είναι τακτοποιημένο, καθαρό και άνετο για να το εξερευνήσεις. Διαθέτει χιλιάδες μαγαζιά με όλων τον ειδών τα αγαθά! Οι τιμές, θεωρώ, πως είναι «τουριστικές» και όχι συμφέρουσες. Έχοντας επικρατήσει η αντίληψη περί «παζαριών», δεν είναι λίγοι αυτοί που έρχονται με τη διάθεση του «ισχυρού διαπραγματευτή» τιμών. Πιστεύω πως το αποτέλεσμα είναι η αγορά σε τιμή ανώτερη από αυτή που θα αγόραζε εκτός της Kapalicarsi. Οι ντόπιοι γνωρίζουν την κατάσταση και για αυτό βλέπεις μόνο τουρίστες. Ένας φίλος Τούρκος μου είπε χαρακτηριστικά: «…Το Kapalicarsi τείνει πλέον να χάσει όλη την παλιά του αυθεντικότητα κινδυνεύοντας να καταντήσει ένα εμπορικό κέντρο για τουρίστες!». Έχοντας επισκεφτεί την αγορά, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω μαζί του…

 

MISIR CARSISI (Αγορά των Μπαχαρικών): Η κατάσταση στην Αγορά των Μπαχαρικών είναι σαφώς καλύτερη. Η μεγάλη παρουσία των ντόπιων αποτελεί ένδειξη των καλών τιμών, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί πολλά από τα στοιχεία ενός «ανατολίτικου» παζαριού. Τα χρώματα, τα αρώματα, οι φωνές ακόμα και κάποια αστεία «εμπορικά» συνθήματα -του τύπου: Turkish Viagra – 6 times in the night- αποτελούν στοιχεία ενός πιο γνήσιου και αυθεντικού παζαριού. Θα πρέπει να αναφέρω πως συναντήσαμε και καταστήματα μπαχαρικών με ελληνικές επιγραφές στα προϊόντα.

 

Σε γενικές γραμμές αν μπεις στη διαδικασία να βρεις την καλύτερη τιμή στην καλύτερη ποιότητα, το πιθανότερο είναι να βρεθείς σε αδιέξοδο. Ο κάθε καταστηματάρχης έχει τη δική του θεωρία για το τί είναι καλό και τί κακό, αναλόγως τί διαθέτει στο μαγαζί του και τί θέλει να πουλήσει. Για αυτό, πάρε ό,τι νομίζεις πως σε συμφέρει με βάση τα δικά σου δεδομένα… Να είσαι σίγουρος πως θα το βρεις φθηνότερα και ακριβότερα. Εκτός –βέβαια- αν σου αρέσει ο χαβαλές του παζαριού…

 

Έξω από τη Misir Carsisi βρίσκεται η αγορά των λουλουδιών και ζώων. Μπορείς να βρεις οτιδήποτε θελήσεις! Δίπλα ακριβώς βρίσκεται το Yeni Camii. Αν και το όνομα του σημαίνει Νέο Τζαμί, η ηλικία του είναι 400 ετών! Χτίστηκε από τις αγαθοεργίες (ή ενοίκια;) των καταστηματαρχών της αγοράς. Λίγο παρακάτω βρίσκεται η Γέφυρα του Galata, που προσφέρει μια εντυπωσιακή θέα και αποτελεί το σημείο που ξεκινούν οι κρουαζιέρες για τη θάλασσα του Μαρμαρά.

 

Το φαγητό είναι ένας πολύ σημαντικός και ιδιαίτερος τομέας της επίσκεψής μας στην Istanbul. Στα τουριστικά μέρη –όπως το Soultanahmet- το πιθανότερο είναι να πληρώσεις ακριβά φαγητό χαμηλής ποιότητας. Σε κάθε περίπτωση η τουρκική κουζίνα είναι εντυπωσιακή και έχει πολλές ομοιότητες με την ελληνική. Τα λαδερά - μαγειρευτά φαγητά και τα γλυκά ταψιού (πχ. μπακλαβάδες και σιροπιαστά) θα εντυπωσιάσουν ακόμα και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο!

 

Μια πολλή διαδομένη συνήθεια στην Istanbul είναι η χρήση ναργιλέ. Αν και τα τελευταία χρόνια αποτελούσε συνήθεια των ηλικιωμένων, ο τουρισμός την επανέφερε στα στέκια και καφετέριες των ξένων επισκεπτών. Δυστυχώς όμως η ποιότητα του καπνού, όσο και ο τρόπος προετοιμασίας του ναργιλέ δεν είναι οι κατάλληλες. Κι αυτό γιατί απευθύνονται σε τουρίστες… πράγμα που δεν συμβαίνει στη Συρία, όπου οι ντόπιοι καπνίζουν ναργιλέ και απαιτούν ποιότητα.

 

 

Ξεκινήσαμε κατά τις 5.30μ.μ. για τα τελευταία 250χλμ. στην Τουρκία. Το Sultanahmet είναι σχετικά εύκολο μέρος, ώστε να βγεις από την πόλη, χωρίς να χαθείς. Παρόλα αυτά, όποτε και να το κάνεις, μέρα ή νύχτα, θα υποστείς το «μαρτύριο» του μποτιλιαρίσματος. Για περίπου 40χλμ. μέχρι να φτάσουμε στα περίχωρα της Istanbul χρειαστήκαμε πάνω από μια ώρα!

 

Ακολουθήσαμε τις πινακίδες για αεροδρόμιο (Havanalani) της παράκτιας οδού Kenedy. Φτάνοντας στο αεροδρόμιο διανύσαμε μια κυκλική πορεία που κατέληγε στον κόμβο: για αεροδρόμιο (αριστερά), Ankara – Edirne (πράσινη πινακίδα-ευθεία). Λίγο παρακάτω -500μ.- ακολουθήσαμε τη σήμανση για Tekirgar. Από εκεί και πέρα, οδηγώντας στο εθνικό δίκτυο, αφήσαμε την Istanbul (χωρίς να μπούμε στον αυτοκινητόδρομο). Συνεχίσαμε σε μια άνετη διαδρομή με σχετικά καλή ποιότητα ασφάλτου. Στα αριστερά μας μπορούσαμε να απολαύσουμε τη θέα της θάλασσας του Μαρμαρά, στην οποία αντανακλούσαν τα εντυπωσιακά χρώματα του σούρουπου! Κάποια στιγμή είδαμε τις πρώτες πινακίδες για Ipsala – Hudut, σηματοδοτώντας τα τελευταία χιλιόμετρα του ταξιδιού μας εκτός Ελλάδας.

 

Κατά τις 10.00μ.μ. φτάσαμε στα τουρκικά – ελληνικά σύνορα. Οι διαδικασίες ήταν συνοπτικές. Επίδειξη διαβατηρίων και αδειών κυκλοφορίας, σφράγισμα και... «Gule Gule» (=καλό ταξίδι). Τα συναισθήματά μας ήταν ανάμεικτα... Από την μια πλευρά ένιωθα χαρά που καταφέρναμε να ολοκληρώσουμε το ταξίδι με επιτυχία επιστρέφοντας υγιείς με πολλές εικόνες, εμπειρίες, νέους φίλους και την άλλη λύπη που μια τόσο όμορφη «περιπέτεια» έφτανε στο τέλος της... Προσπαθούσα να φέρω στο μυαλό μου τις όμορφες στιγμές και ενδεχομένως να προσδιορίσω τον επόμενο προορισμό! Ήθελα να διώξω την λύπη που προκαλούσε το τέλος του ταξιδιού...

 

Η ώρα ήταν περασμένες 10.30μ.μ. όταν φτάσαμε στις Φέρες. Ο Νίκος, ο φιλόξενος ξάδελφος της Πλουμιστής, μας περίμενε με μεγάλη εγκαρδιότητα. Ήταν «όλος αυτιά» να ακούσει τις διηγήσεις μας από το ταξίδι μας. Πήγαμε για φαγητό στο Πέπλο, ένα κοντινό χωριό. Η βραδιά κύλησε ευχάριστα συζητώντας και τρώγοντας τα νόστιμα μπιφτέκια της Ντίνας. Η ώρα πήγε 4.00π.μ. το πρωί... με την κουβέντα! Είναι τόσα πολλά που θα θέλαμε να διηγηθούμε για αυτό το συναρπαστικό ταξίδι. Ένα ταξίδι που θα μείνει για πάντα στο μυαλό μας. Ένα ταξίδι που μας επηρέασε ως προσωπικότητες...

Ένα ταξίδι «φιλίας»!!!

 * * * 

 

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους:

- Νίκο Τσουλούκη (Ελλάδα) για την υπέροχη φιλοξενία στις Φέρες,
- Serdar & Sukran (Tουρκία) για την θερμή φιλοξενία στο Salihli,
- Dirk Menten (Tουρκία) για την ξενάγηση στον αρχαιολογικο χώρο Sagalassos,
- Suleiman Ozturk (Τουρκία), για την υπεροχη βραδια στο Mustafapasa στην προγαμιαια γιορτη της ανηψιάς του,
- Αλεξη ( Yasser ) και την οικογενειά του (Συρια) για την εκπληκτική φιλοξενία και βοήθεια τους στο Aleppo,
- Assef Khaddour και την οικογενειά του (Συρια), για την θερμή φιλοξενία στο Al Hamidye,
- Nimri Sabri (Amman - Ιορδανία) για τις χρήσιμες πληροφορίες του στην Ιορδανία,
- Towati & Sammi (Ιορδανία) για την παρέα που μας κράτησαν στην πολύωρη αναμονή μας στο λιμάνι της Aqaba, 
- Hossam (Αίγυπτος), τον ιδιοκτήτη του Oricana Hotel στο Dahab,
- Mohammad (Συρία), τον ιδιοκτήτη του εστιατορίου Casa mia στην Palmyra,
- Misha , Lida , Daria , Jambel (Συρία), τους Ρώσους φοιτητές στο ελεύθερο camping στο Qalat Jaber,
- Serol Agazat (Istanbul - Τουρκία)
- Oytun Pinar (Izmir - Τουρκία) για τις χρήσιμες πληροφορίες της παραμονής μας στην Τουρκία,
- Hakan Erman (Istanbul - Τουρκία) και τα υπόλοιπα παιδιά της ΕΜΟΚ για την πρόσκληση τους να βρεθούμε στην Συνάντηση της λέσχης τους και για τα αναμνηστικά δώρα

επίσης:
- Κωστα & Δέσποινα , Σάββα Nimri , William , Κουβελιώτη Ελένη για τις χρήσιμες πληροφορίες πριν το ταξίδι,
- Χριστίνα για την επιμέλεια των ελληνικών κειμένων της ιστοσελίδας,
- Άντα , Νάνσυ , Έφη , Ηλία , Σάκη , Αποστόλη και Raga για τις μεταφράσεις στα αγγλικά,
- Θ οδωρή Νικολάου για το άρθρο στην εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ"

αλλά και όλους όσους με τον έναν ή άλλο τρόπο μας υποστήριξαν και μας ενθάρρυναν στην πραγματοποιήση του ταξιδιού μας. 
Τους ευχαριστούμε όλους από τα βάθη της καρδιάς μας....